Okiem wykonawcy – Wykluczenie z postępowania przetargowego związane z przeciwdziałaniem wspieraniu agresji na Ukrainę.

W każdym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego znajdziemy również przesłanki wykluczenia, o których nie ma mowy w ustawie Pzp. Są one następstwem eskalacji agresji Rosji przeciwko Ukrainie, która miała miejsce w lutym 2022 r i trwa do dziś. Przesłanki wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zostały wprowadzone następującymi aktami prawnymi:

– Rozporządzenie rady (UE) 2022/576 z dnia 8 kwietnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 111, str. 1 z późn. zm.) oraz

– Ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz. U. poz. 835 z późn. zm.)

Oba akty prawne mają na celu wyeliminowanie z rynku zamówień publicznych podmiotów związanych z Federacją Rosyjską.

Sankcje unijne

Art. 5k Rozporządzenia nr 833/2014 zakazuje udzielania zamówień publicznych lub ich dalszego wykonywania na rzecz lub z udziałem:

1. obywateli rosyjskich lub osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z siedzibą w Rosji,
2. osób prawnych, podmiotów lub organów, do których prawa własności bezpośrednio lub pośrednio w ponad 50 % należą do podmiotu, o którym mowa w lit. a); lub
3. osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów działających w imieniu lub pod kierunkiem podmiotu, o którym mowa w lit. a) lub b),

– w tym podwykonawców, dostawców lub podmiotów, na których zdolnościach polega się w rozumieniu dyrektywy w sprawie zamówień publicznych, w przypadku, gdy przypada na nich ponad 10% wartości zamówienia.

W przypadku spełnienia którejkolwiek wyżej opisanej przesłanki wykonawca zostanie wykluczony z postępowania przetargowego. Określony wyżej zakaz eliminuje z rynku zamówień publicznych każdy podmiot związany z Rosją, czy to ze względu na obywatelstwo właściciela czy udziałowca. Sankcje te mają zastosowanie w przypadku postępowań o udzielenie zamówienia publicznego o wartości równiej lub przekraczającej progi unijne.

W przypadku „postępowań unijnych” Zamawiający, aby zweryfikować, czy wykonawca, który składa ofertę w postępowaniu, nie podlega wykluczeniu, w związku z art. 5k Rozporządzenia nr 833/2014 wraz z ofertą wymaga złożenia stosowanego oświadczenia. Oświadczenie to z reguły jest przygotowane przez zamawiającego i stanowi załącznik do SWZ. W kolejnym etapie weryfikacji podmiotowej wykonawców, zamawiający wraz z wezwaniem wykonawcy, którego oferta została najwyżej oceniona do złożenia podmiotowych środków dowodowych, ponownie będzie wymagać złożenia oświadczenia o niepodleganiu wykluczeniu w związku z art. 5k Rozporządzenia nr 833/2014. Zamawiający dodatkowo samodzielnie może zweryfikować sytuację podmiotową wykonawcy na podstawie dostępnych rejestrów (KRS, CEiDG oraz Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych).

Należy pamiętać, że unijne sankcje obejmują również podwykonawców czy też podmioty, na których zdolnościach, wykonawcy mogą polegać w przypadku, w przypadku, gdy przypada na nich ponad 10% wartości zamówienia.

Sankcje krajowe

Jako że sankcje, które wprowadziła Unia Europejska dotyczą tylko zamówień, których wartość  jest równa lub przekracza progi unijne, polski ustawodawca stworzył odrębny akt prawny, w którym wskazał podstawy wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego bez względu na jego wartość, a co więcej ma on również zastosowanie do zamówień wyłączonych spod obowiązku stosowania ustawy Pzp, czyli takich, których wartość jest mniejsza niż 130 000 zł. W art. 7 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego zostały sformułowane trzy przesłanki wykluczenia wykonawców:

1. Zamawiający wykluczy z postępowania wykonawcę wymienionego w wykazach określonych rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisanych na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka polegającego na wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
2. Zamawiający wykluczy z postępowania wykonawcę, którego beneficjent rzeczywisty w rozumieniu Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dz. U. 2022 r. poz. 593 i 655) jest osobą wymienioną w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisaną na listę lub będąca takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r., o ile została wpisana na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka polegającego na wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
3. Zamawiający wykluczy wykonawcę, którego jednostką dominująca w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r. poz. 217, 2105 i 2106) jest podmiot wymieniony w wykazach określonych w rozporządzeniu 765/2006 i rozporządzeniu 269/2014 albo wpisany na listę na podstawie decyzji w sprawie wpisu na listę rozstrzygającej o zastosowaniu środka polegającego na wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Zamawiający z reguły bada czy dany wykonawca podlega wykluczeniu w związku z tymi sankcjami  na podstawie oświadczenia wykonawcy.

W związku z tym, iż wskazane wyżej sankcje dotyczą również tych zamówień poniżej wartości 130 000 zł, należy uznać, iż ustawodawca wprowadził zakaz dokonywania zakupów o małej wartości u wykonawców, którzy spełniają przesłanki określone w art. 7 ust. 1 ustawy sankcyjnej. Wykonawcy mogą spotkać się z koniecznością złożenia stosownego oświadczenia przed zawarciem umowy, a w przypadku jej braku przed dokonaniem przez zamawiającego zakupu. Polski ustawodawca we wskazanej ustawie przewidział również karę pieniężną dla wykonawcy, który podlega wykluczeniu z uwagi na związki z Rosją, a mimo tego zdecydował się na ubieganie o zamówienie publiczne.

Oba wskazane wyżej akty prawne służą eliminacji z rynku zamówień publicznych wykonawców powiązanych z Rosją. Ich przestrzeganie, pokazuje, że nawet zamówienia publiczne mogą pełnić rolę sankcyjną. Udział w rynku zamówień publicznych w Polsce podmiotów, które zostały objęte sankcjami, jest stosunkowo niewielki, jednak biorąc pod uwagę skalę zamówień publicznych udzielanych we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, kwota, której przedsiębiorcy związani z Rosją  nie uzyskali staje się niebagatelna.