Certyfikacja wykonawców ma na celu uproszczenie dostępu do zamówień publicznych oraz zwiększenie ich dostępności dla przedsiębiorców. Dzięki temu rozwiązaniu wykonawcy będą mogli ograniczyć obowiązki formalne, które dotychczas były wymagane podczas procedury przetargowej. Zamiast wielu dokumentów, konieczne będzie złożenie jednego zaświadczenia potwierdzającego brak podstaw do wykluczenia czy spełnienie określonych warunków udziału w postępowaniu.
Podstawą wprowadzenia tych zmian jest art. 64 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z 26 lutego 2014 r. dotyczącej zamówień publicznych. Nowa ustawa ma szczegółowo określić zasady certyfikacji, procedurę jej uzyskania oraz sposób jej wykorzystania przez wykonawców.
Rodzaje certyfikacji
Wprowadzony system certyfikacji przewiduje dwa typy certyfikatów, które będą dostępne dla wykonawców:
- Certyfikat niepodlegania wykluczeniu – dokument potwierdzający brak podstaw do wykluczenia z udziału w przetargach publicznych.
- Certyfikat zdolności wykonawcy – potwierdzenie zdolności wykonawcy do realizacji zamówienia publicznego.
Certyfikat niepodlegania wykluczeniu
Ten typ certyfikacji obejmuje potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu na podstawie przepisów art. 108 ust. 1 pkt 1-5 oraz art. 109 ust. 1 pkt 1-5 i 7-10 ustawy Pzp. Certyfikat będzie również uwzględniał procedurę „self-cleaningu” wykonawcy.
Certyfikat zdolności wykonawcy
Ten rodzaj certyfikatu ma na celu potwierdzenie spełnienia określonych warunków udziału w postępowaniu, zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy Pzp. Dla warunków z art. 112 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy Pzp ocena będzie miała charakter zero-jedynkowy („spełnia/nie spełnia”). Natomiast w przypadku zdolności ekonomicznej i finansowej, to wykonawca wskaże, jakie poziom zdolności certyfikat ma potwierdzać.
Skutki prawne certyfikacji
Certyfikat będzie pełnił funkcję dowodową, potwierdzającą brak podstaw do wykluczenia lub zdolność do realizacji zamówienia publicznego. Informacje zawarte w certyfikacie mogą zostać podważone jedynie w sytuacji uzasadnionych wątpliwości podczas konkretnego postępowania. Obowiązek udowodnienia tych wątpliwości spoczywa na stronie kwestionującej.
Certyfikaty będą wydawane na okres od jednego do trzech lat, licząc od daty ich uzyskania.
Proces uzyskania certyfikacji
Certyfikację będą przeprowadzać niezależne jednostki certyfikujące. Po przeanalizowaniu dokumentacji dostarczonej przez wykonawcę, jednostka ta wyda odpowiedni certyfikat potwierdzający brak podstaw do wykluczenia lub zdolność do realizacji zamówienia publicznego.
Termin wejścia w życie
Nowe przepisy mają zacząć obowiązywać od połowy 2025 roku. Niemniej jednak, ze względu na złożoność procesu legislacyjnego, termin ten może ulec przesunięciu.
Charakter dobrowolny
Certyfikacja wykonawców będzie miała charakter dobrowolny. Każdy wykonawca sam zdecyduje, czy chce posługiwać się certyfikatem w danym postępowaniu. Jeżeli jednak zdecyduje się na to rozwiązanie, zamawiający nie będzie mógł żądać dodatkowych dokumentów potwierdzających spełnienie warunków w zakresie objętym certyfikatem. Wyjątkiem będą żądania dotyczące zaległości w opłacaniu podatków, składek czy innych zobowiązań publicznoprawnych.
Korzyści dla stron postępowania
Wprowadzenie systemu certyfikacji może przynieść szereg korzyści zarówno wykonawcom, jak i zamawiającym. Certyfikowani wykonawcy będą mogli szybciej i łatwiej uczestniczyć w postępowaniach przetargowych, unikając konieczności wielokrotnego składania tych samych dokumentów. Z kolei dla zamawiających zmniejszenie liczby dokumentów do weryfikacji oznacza oszczędność czasu oraz ograniczenie ryzyka popełnienia błędów.
Projekt tej ustawy budzi pozytywne oczekiwania, jednak jej efektywność będzie zależeć od praktycznego wdrożenia nowych przepisów. Realna wartość certyfikacji zostanie oceniona dopiero po pewnym czasie od jej wejścia w życie.
